جعبه فرمان کامیون یکی از اجزای حیاتی سیستم فرمان است که وظیفه انتقال حرکت از فرمان به چرخ‌های جلو را بر عهده دارد. این سیستم از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا بر امنیت و عملکرد خودرو تأثیر مستقیم دارد.برای توضیحات کاملتر اجزا و عملکرد جعبه فرمان لطفا به مطلب جعبه فرمان مراجعه شود. در این مقاله، به بررسی مشکلات رایج جعبه فرمان و راههای عملی تعمیر جعبه فرمان کامیون خواهیم پرداخت.در ابتدا برای بررسی بهتر به شناخت دلایل و علایم خرابی جعبه فرمان میپردازیم
دلایل خرابی جعبه فرمان کامیون
جعبه فرمان یکی از مهم‌ترین قطعات سیستم فرمان کامیون است که وظیفه هدایت خودرو را بر عهده دارد. این قطعه به دلیل فشار زیاد، اصطکاک و عوامل محیطی ممکن است دچار خرابی شود. در ادامه، دلایل اصلی خرابی جعبه فرمان کامیون را بررسی می‌کنیم:
1- طول عمر محدود قطعات داخلی
جعبه فرمان از چرخ‌دنده‌ها، شافت‌ها و بوش‌های مختلفی تشکیل شده است که در طول زمان و بر اثر استفاده مداوم، دچار ساییدگی و فرسودگی می‌شوند. این فرسودگی باعث کاهش دقت فرمان‌پذیری و ایجاد مشکلاتی مانند لرزش فرمان یا سفت شدن آن می‌شود.
✅ راه‌حل: انجام سرویس‌های دوره‌ای و روانکاری مناسب قطعات داخلی جعبه فرمان و استفاده از قطعات با کیفیت بالاتر و طول عمر بیشتر.
۲. نشت روغن از جعبه فرمان
در کامیون‌هایی که از سیستم فرمان هیدرولیک استفاده می‌کنند، روغن هیدرولیک نقش حیاتی در عملکرد نرم و روان جعبه فرمان دارد. نشت روغن به دلایل مختلفی مانند خرابی کاسه نمد، ترک‌خوردگی محفظه جعبه فرمان، یا شل شدن اتصالات ممکن است رخ دهد. کاهش سطح روغن میتواند باعث افزایش اصطکاک و داغ شدن قطعات داخلی شود.
✅ راه‌حل: بررسی منظم سطح روغن هیدرولیک و اطمینان از عدم وجود نشتی.
۳. عدم تنظیم صحیح جعبه فرمان
در برخی موارد، اگر تنظیمات جعبه فرمان به درستی انجام نشود، باعث ایجاد مشکلاتی مانند سفتی فرمان یا عدم هم‌راستایی چرخ‌ها می‌شود. همچنین، ضربه‌های شدید به سیستم فرمان می‌توانند باعث خارج شدن قطعات از تنظیم صحیح شوند.
✅ راه‌حل: تنظیم دقیق سیستم فرمان در سرویس‌های دوره‌ای و بررسی میزان لقی فرمان.وجود دستگاه تست جعبه فرمان در شرکت زرین فن آور چرخشگر میتواند مانع از بروز این مشکل گردد.
۴. رانندگی در جاده‌های ناهموار و ضربه‌های شدید
کامیون‌هایی که در مسیرهای ناهموار حرکت می‌کنند، فشار زیادی به جعبه فرمان وارد می‌کنند. ضربات شدید، دنده‌های جعبه فرمان را تحت فشار قرار داده و باعث خرابی آن‌ها می‌شود. علاوه بر این، اگر تصادف یا برخوردی در ناحیه جلوی کامیون رخ دهد، ممکن است جعبه فرمان آسیب ببیند.
✅ راه‌حل: استفاده از سیستم تعلیق مناسب و اجتناب از رانندگی در مسیرهای پر از چاله و دست‌انداز با سرعت بالا.
۵. کمبود یا کیفیت پایین روغن هیدرولیک
در سیستم فرمان هیدرولیک، استفاده از روغن بی‌کیفیت یا کمبود روغن باعث می‌شود که قطعات داخلی تحت اصطکاک زیاد قرار بگیرند. روغن کثیف و آلوده میتواند به شیرها و دنده‌های جعبه فرمان آسیب برساند. همچنین، اگر هوا وارد سیستم روغن شود، فرمان به‌درستی عمل نخواهد کرد.
✅ راه‌حل: استفاده از روغن هیدرولیک استاندارد و تعویض آن در بازه‌های مشخص.
۶. خرابی پمپ هیدرولیک
در سیستم‌های هیدرولیک، پمپ فرمان نقش مهمی در تأمین فشار روغن دارد. اگر پمپ هیدرولیک ضعیف یا خراب شود، عملکرد جعبه فرمان نیز دچار اختلال شده و فرمان سفت می‌شود. خرابی پمپ معمولاً با صداهای غیرعادی، نشتی روغن و کاهش عملکرد فرمان همراه است.
✅ راه‌حل: بررسی و تعویض به‌موقع پمپ هیدرولیک در صورت خرابی.
۷. مشکلات بلبرینگ‌ها و بوش‌های داخلی جعبه فرمان
جعبه فرمان شامل بلبرینگ‌ها و بوش‌هایی است که وظیفه کاهش اصطکاک بین قطعات را دارند. اگر این بلبرینگ‌ها و بوش‌ها فرسوده یا خشک شوند، باعث ایجاد صدای غیرعادی، لرزش فرمان و سختی در چرخاندن فرمان می‌شوند.
✅ راه‌حل: روانکاری منظم و تعویض بلبرینگ‌های فرسوده.
۸. ورود گرد و غبار و آلودگی به جعبه فرمان
در صورتی که درزهای جعبه فرمان باز باشد یا فیلترهای روغن به‌درستی عمل نکنند، گرد و غبار و آلودگی به داخل سیستم نفوذ کرده و باعث سایش سریع‌تر دنده‌ها و سایر قطعات داخلی می‌شود.
✅ راه‌حل: جلوگیری از ورود آلودگی با استفاده از درزگیرهای استاندارد و بررسی مداوم فیلترهای روغن.
۹. عدم هم‌راستایی چرخ‌ها (Wheel Misalignment)
اگر چرخ‌های جلو به درستی هم‌راستا نباشند، فشار بیشتری به سیستم فرمان وارد می‌شود. این وضعیت باعث افزایش استهلاک قطعات داخلی جعبه فرمان شده و ممکن است فرمان به‌درستی عمل نکند.
✅ راه‌حل: تنظیم میزان زاویه چرخ‌ها و بالانس فرمان در هنگام سرویس‌های دوره‌ای.
بصورت خلاصه خرابی جعبه فرمان کامیون میتواند به دلایل مختلفی از جمله فرسودگی قطعات، نشت روغن، ضربه‌های شدید، عدم تنظیم صحیح، و کیفیت پایین روغن هیدرولیک باشد. برای جلوگیری از این مشکلات، توصیه می‌شود که سرویس‌های دوره‌ای جعبه فرمان به‌طور منظم انجام شود، روغن فرمان بررسی شود و از ورود گرد و غبار به داخل سیستم جلوگیری شود. همچنین، رانندگی در جاده‌های ناهموار با احتیاط بیشتری انجام شود تا فشار اضافی به جعبه فرمان وارد نشود.
روش‌های تشخیص خرابی جعبه فرمان کامیون
اگر جعبه فرمان دچار مشکل شود، عملکرد صحیح سیستم فرمان مختل شده و ایمنی رانندگان به خطر می‌افتد. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های تشخیص خرابی جعبه فرمان کامیون را بررسی می‌کنیم:
۱. سفت شدن فرمان و سختی در چرخاندن آن
🔹 اگر هنگام چرخاندن فرمان احساس کنید که بیش از حد سفت شده یا نیاز به نیروی بیشتری دارد، احتمال خرابی جعبه فرمان وجود دارد. این مشکل ممکن است به علت خرابی پمپ هیدرولیک، کمبود روغن هیدرولیک یا ساییدگی قطعات داخلی جعبه فرمان باشد.
✅ روش تشخیص:
- سطح روغن هیدرولیک را بررسی کنید.
- تسمه پمپ هیدرولیک را چک کنید که دچار پارگی یا شل‌شدگی نشده باشد.
- بررسی کنید که آیا در هنگام چرخاندن فرمان صدای غیرعادی شنیده می‌شود یا خیر.
۲. وجود لقی یا خلاصی بیش از حد در فرمان
🔹 اگر هنگام چرخاندن فرمان متوجه شوید که فرمان بیش از حد بازی دارد یا تاخیر در واکنش آن وجود دارد، ممکن است دنده‌های داخلی جعبه فرمان یا بوش‌ها دچار فرسودگی شده باشند.
✅ روش تشخیص:
- هنگام چرخاندن فرمان، میزان واکنش چرخ‌ها را بررسی کنید.
- اگر با حرکت کوچک فرمان، چرخ‌ها واکنش نشان ندهند، احتمال خرابی جعبه فرمان وجود دارد.
۳. شنیدن صدای غیرعادی از جعبه فرمان
🔹 شنیدن صدای تق‌تق، ساییدگی، یا صدای ویز ویز هنگام چرخاندن فرمان نشان‌دهنده وجود مشکل در جعبه فرمان است. این صداها معمولاً به دلایل زیر رخ می‌دهند:
- خشک شدن بوش‌ها و بلبرینگ‌های جعبه فرمان
- خرابی یا شکستگی دنده‌های داخلی جعبه فرمان
- کمبود یا آلودگی روغن هیدرولیک
✅ روش تشخیص:
- هنگام چرخش فرمان، به صدای تولید شده دقت کنید.
- در حالت ایستاده، فرمان را به چپ و راست بچرخانید و ببینید آیا صدای غیرعادی ایجاد می‌شود یا خیر.
۴. نشت روغن از جعبه فرمان
🔹 نشت روغن هیدرولیک از زیر کامیون، خصوصاً در اطراف جعبه فرمان، نشانه‌ای از خرابی کاسه نمد، ترک‌خوردگی بدنه جعبه فرمان یا شل شدن اتصالات آن است. کاهش سطح روغن هیدرولیک باعث کاهش عملکرد فرمان و سخت شدن آن می‌شود.
✅ روش تشخیص:
- اطراف جعبه فرمان و شیلنگ‌های متصل به آن را از نظر نشتی بررسی کنید.
- سطح روغن هیدرولیک را کنترل کنید و اگر سطح آن پایین بود، دلیل نشتی را پیدا کنید.
- رنگ روغن را بررسی کنید؛ اگر روغن تیره شده یا حباب‌دار باشد، نشان‌دهنده خرابی سیستم است.
۵. لرزش غیرعادی فرمان در سرعت‌های بالا
🔹 اگر هنگام رانندگی، مخصوصاً در سرعت‌های بالا، فرمان دچار لرزش می‌شود، این موضوع ممکن است نشان‌دهنده وجود مشکل در جعبه فرمان، بالانس نبودن چرخ‌ها یا خرابی سیستم تعلیق باشد.
✅ روش تشخیص:
- در سرعت‌های مختلف، میزان لرزش فرمان را بررسی کنید.
- وضعیت تایرها و سیستم تعلیق را چک کنید.
- اگر لرزش فرمان در هنگام ترمز گرفتن افزایش می‌یابد، ممکن است مشکل از جعبه فرمان یا سیستم ترمز باشد.
۶. برگشت کند فرمان به حالت اولیه
🔹 بعد از چرخاندن فرمان، اگر فرمان به حالت اولیه خود بازنگردد یا با تأخیر این کار را انجام دهد، ممکن است مشکل در عملکرد جعبه فرمان، خرابی فنرهای داخلی آن یا کاهش فشار روغن هیدرولیک باشد.
✅ روش تشخیص:
- فرمان را به چپ یا راست بچرخانید و ببینید که آیا به سرعت به حالت اولیه برمی‌گردد یا خیر.
- سطح روغن هیدرولیک را بررسی کنید.
- میزان فشار سیستم هیدرولیک را با دستگاه مخصوص تست کنید.
۷. کشیده شدن خودرو به یک سمت هنگام رانندگی
🔹 اگر کامیون به یک سمت کشیده می‌شود، ممکن است مشکل در سیستم جعبه فرمان یا هم‌راستایی چرخ‌ها (Wheel Alignment) باشد. این مشکل میتواند باعث سایش نامتوازن لاستیک‌ها و کاهش کنترل راننده شود.
✅ روش تشخیص:
- در جاده صاف، بدون گرفتن فرمان، مسیر حرکت خودرو را بررسی کنید.
- میزان باد لاستیک‌ها و وضعیت جلوبندی را چک کنید.
- زاویه چرخ‌ها را با استفاده از دستگاه تنظیم فرمان بررسی کنید.
۸. روشن شدن چراغ هشدار فرمان در کامیون‌های مدرن
🔹 در برخی از کامیون‌های مدرن که مجهز به سیستم فرمان برقی یا هیدرولیکی پیشرفته هستند، خرابی جعبه فرمان میتواند باعث روشن شدن چراغ هشدار مخصوص فرمان روی داشبورد شود.
✅ روش تشخیص:
- در صورت روشن شدن چراغ هشدار فرمان، کامیون را به دستگاه دیاگ متصل کنید تا کدهای خطا را بررسی کنید.
- سطح روغن هیدرولیک را چک کنید.
- در صورت نیاز، جعبه فرمان را بازبینی کنید.
نتیجه‌گیری
خرابی جعبه فرمان کامیون میتواند باعث مشکلات جدی در کنترل خودرو شود. برای تشخیص زودهنگام مشکلات، می‌توان موارد زیر را بررسی کرد:
✅ سخت شدن یا لقی فرمان
✅ صدای غیرعادی هنگام چرخاندن فرمان
✅ نشت روغن از جعبه فرمان
✅ لرزش فرمان در سرعت‌های بالا
✅ کشیده شدن کامیون به یک سمت
✅ برگشت کند فرمان به حالت اولیه
🔧 اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، بهتر است سریعاً به یک تعمیرکار متخصص مراجعه کنید تا از آسیب‌های بیشتر به جعبه فرمان جلوگیری شود.
روش‌های تست جعبه فرمان پس از تعمیر
پس از تعمیر جعبه فرمان کامیون، لازم است که عملکرد آن به‌طور دقیق بررسی شود تا از درست کار کردن سیستم فرمان و ایمنی راننده اطمینان حاصل شود. در اینجا چندین روش برای تست جعبه فرمان پس از تعمیر بصورت خلاصه و سپس بتفصیل آورده شده است:
✅ بررسی چشمی نشتی روغن
✅ تست حرکت فرمان در حالت ایستاده
✅ تست برگشت فرمان به حالت اولیه
✅ تست رانندگی در سرعت‌های کم و زیاد
✅ تست لرزش فرمان هنگام ترمزگیری
✅ تست رانندگی در مسیرهای ناهموار
✅ بررسی نشتی روغن پس از رانندگی
روش‌های تست جعبه فرمان پس از تعمیر
پس از تعمیر جعبه فرمان کامیون، لازم است که عملکرد آن به‌طور دقیق بررسی شود تا از درست کار کردن سیستم فرمان و ایمنی راننده اطمینان حاصل شود. در اینجا چندین روش برای تست جعبه فرمان پس از تعمیر آورده شده است:
۱. بررسی چشمی و نشتی روغن
🔹 قبل از انجام هرگونه تست، ابتدا باید وضعیت ظاهری جعبه فرمان، شیلنگ‌های هیدرولیک و محل اتصال قطعات بررسی شود.
✅ مراحل تست:
اطمینان حاصل کنید که هیچ نشتی روغن هیدرولیک از اطراف جعبه فرمان وجود ندارد.
بررسی کنید که تمامی پیچ‌ها و اتصالات جعبه فرمان محکم شده‌اند.
سطح روغن هیدرولیک را در مخزن آن چک کنید و در صورت نیاز، مقدار مناسبی از روغن استاندارد را اضافه کنید.
۲. تست حرکت نرم و بدون لرزش فرمان (در حالت ایستاده)
🔹 قبل از حرکت، ابتدا در حالت ثابت (بدون روشن کردن کامیون و سپس با روشن کردن آن) عملکرد فرمان بررسی شود.
✅ مراحل تست:
در حالت خاموش: فرمان را به چپ و راست بچرخانید. اگر حرکت فرمان بیش از حد سفت یا دارای گیر باشد، ممکن است هنوز مشکل مکانیکی وجود داشته باشد.
پس از روشن کردن موتور: فرمان را مجدداً به چپ و راست بچرخانید. حرکت باید نرم و بدون لرزش باشد. اگر همچنان فرمان سفت است، احتمالاً مشکل در تنظیم فشار روغن هیدرولیک یا وجود هوا در سیستم است.
۳. تست برگشت فرمان به حالت اولیه
🔹 پس از چرخاندن فرمان، باید بررسی شود که آیا فرمان به‌طور خودکار و روان به حالت مستقیم (center position) برمی‌گردد یا نه.
✅ مراحل تست:
فرمان را به چپ یا راست بچرخانید و سپس آن را رها کنید.
اگر فرمان به‌سرعت و بدون گیرکردن به حالت اولیه بازگردد، جعبه فرمان درست عمل می‌کند.
در صورتی که بازگشت فرمان کند باشد، احتمالاً تنظیمات جعبه فرمان یا میزان روغن هیدرولیک مشکل دارد.
۴. تست فرمان در حرکت (در سرعت پایین)
🔹 پس از بررسی عملکرد در حالت ثابت، کامیون را در مسیر مستقیم و سرعت پایین حرکت دهید و واکنش جعبه فرمان را آزمایش کنید.
✅ مراحل تست:
در یک مسیر صاف و بدون ترافیک کامیون را به آرامی حرکت دهید.
فرمان را به چپ و راست بچرخانید و میزان دقت و نرمی حرکت آن را بررسی کنید.
اطمینان حاصل کنید که هیچ‌گونه لرزش یا تاخیر در پاسخ فرمان وجود ندارد.
🚨 نکته: اگر در این مرحله فرمان لقی دارد یا واکنش آن کند است، ممکن است تنظیم جعبه فرمان نیاز به اصلاح داشته باشد.
۵. تست در سرعت‌های بالاتر (۴۰ تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت)
🔹 در این مرحله عملکرد جعبه فرمان در سرعت‌های بالاتر بررسی می‌شود تا مشکلات احتمالی مانند لرزش، کشیدگی به یک سمت یا ناپایداری فرمان مشخص شوند.
✅ مراحل تست:
کامیون را با سرعت حدود ۴۰ تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت در یک مسیر مستقیم برانید.
بررسی کنید که آیا فرمان لرزش دارد یا کامیون به یک سمت کشیده می‌شود.
اگر لرزش فرمان وجود دارد، ممکن است مشکل از بالانس نبودن چرخ‌ها یا تنظیم نادرست جعبه فرمان باشد.
🚨 نکته: در صورت مشاهده هرگونه لرزش غیرعادی، عدم تعادل در فرمان یا صدای غیرعادی، باید جعبه فرمان مجدداً تنظیم شود.
۶. تست عملکرد در هنگام ترمز گرفتن
🔹 هنگام ترمزگیری، فرمان نباید دچار لرزش یا انحراف شود. اگر مشکلی وجود داشته باشد، ممکن است جعبه فرمان به درستی تعمیر نشده باشد.
✅ مراحل تست:
در سرعت متوسط (۳۰ تا ۵۰ کیلومتر بر ساعت)، آرام ترمز کنید و توجه کنید که آیا فرمان دچار لرزش یا کشیدگی به یک طرف می‌شود.
اگر فرمان به یک سمت کشیده می‌شود، ممکن است مشکل از تنظیم نادرست جعبه فرمان، تنظیم نبودن زوایای چرخ‌ها یا خرابی سایر قطعات سیستم فرمان باشد.
۷. تست در مسیرهای ناهموار و چاله‌ها
🔹 یکی از روش‌های تشخیص عملکرد صحیح جعبه فرمان، تست آن در مسیرهای ناهموار است. در این حالت، اگر جعبه فرمان دچار مشکل باشد، ممکن است فرمان به‌درستی واکنش نشان ندهد یا بیش از حد لرزش داشته باشد.
✅ مراحل تست:
کامیون را روی یک مسیر کمی ناهموار یا دست‌اندازدار هدایت کنید.
توجه کنید که آیا فرمان لرزش بیش از حد دارد یا به‌طور ناگهانی تغییر جهت می‌دهد.
اگر صدای تق‌تق از جعبه فرمان شنیده شود، ممکن است قطعات داخلی آن دچار مشکل باشند.
۸. تست نشتی روغن پس از رانندگی
🔹 پس از تست جاده‌ای، باید دوباره وضعیت نشتی روغن بررسی شود. در برخی موارد، پس از چند کیلومتر رانندگی، نشت روغن از جعبه فرمان قابل مشاهده خواهد بود.
✅ مراحل تست:
پس از رانندگی حدود ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر، کامیون را پارک کنید و اطراف جعبه فرمان را بررسی کنید.
اگر نشتی روغن هیدرولیک مشاهده شود، احتمالاً یکی از اتصالات شل یا کاسه نمدها دچار مشکل هستند.
نتیجه گیری
با توجه به مباحث بالا و حساس بودن تست جعبه فرمان پس از تعمیر, لزوم مراجعه به تعمیرگاه تخصصی کاملا ضروری بنظر میرسد.بخصوص تعمیرگاه تخصصی که دارای دستگاه تست جعبه فرمان میباشد.شرکت زرین فن آور چرخشگر بعنوان نماینده رسمی شرکت ZF آلمان , تنها مرکزی تخصصی است که از جمله ویژگیهای منحصر بفرد آن, وجود دستگاه تست جعبه فرمان پس از انجام تعمیرات مورد نیاز میباشد و به این ترتیب پس از تعمیر جعبه فرمان کامیون یا خودروی سنگین خود میتوانید توسط این دستگاه از عملکرد صحیح متخصصین این مجموعه اطمینان حاصل نمایید و گارانتیهای لازم را نیز دریافت نمایید.
